Η Γιουγκοσλαβική παρένθεση

Στις 24 Φεβρουαρίου 2008, ο Jean-Arnault Dérens έγραψε στην «Monde diplomatique » ένα άρθρο για τα Βαλκάνια, με τίτλο «Μεγάλες ιδέες, σε μικρές χώρες». Θα έχει περισσότερο δίκαιο εάν έγραφε: « Τα μεγάλα κόλπα σε βάρος των μικρών Εθνών».

Η «γιουγκοσλαβική μεγάλη Ιδέα», (jugo-slav), ήταν η μητέρα του Πανσλαβισμού, άλλα εξελίχθηκε, λόγω της διεθνούς πολιτικής, στο « μικρό εξαδελφάκι» του.

Παραγωγός της ιδέας το Βατικανό. Δράστης ο Κροάτης δομινικανός μοναχός
Vinko Pribojević. Επίσημη πρώτη, στη Βενετία, το 1525, ( σε μια εποχή που οι Οθωμανοί προελαύνουν σε όλα τα μέτωπα), με την διάλεξη του Προμπόγιεβιτς ,« de origine successibusque Slavorum» (προέλευση και η δόξα των Σλάβων), όπου περιέγραφε του Ιλλυριούς και τους Σλάβους ως προγόνους των Κροατών της Δαλματίας και θεωρούσε ως προγόνους των Κροατών το Μέγα Αλέξανδρο, τον Αριστοτέλη τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό κλπ. Το «Ιλλυρικό» πρόγραμμα, αναπτύχθηκε περαιτέρω αργότερα από τους Κροάτες Mavro Orbini και Juraj Križanić.(Επί της «κατασκευής» Πριμπόγιεβιτς-Βατικανού, στηρίζεται και η «Μακεδονική ταυτότητα» και η διεκδίκηση των Ιλλυρο-μακεδονο
Σλάβων, Αλέξανδρου και Αριστοτέλη. Γι ΄αυτό άλλωστε το Βατικανό «ομιλεί» και «σλαβο-μακεδονικά»!).

Στόχος του Βατικανού ήταν ο προσεταιρισμός των ορθοδόξων Σέρβων. Στόχος της Βενετίας που κατείχε την Δαλματικές ακτές, η επιρροή στην ενδοχώρα, και ο προσεταιρισμός των ορθοδόξων Σέρβων. Συσκευασία δύο σε ένα

Η «μεγάλη Ιδέα» της «ενότητας των Σλάβων», στράφηκε τους επόμενους αγώνες, προς τους Σλάβους της Αυστρουγγαρίας και μετά στη Ρωσία, με στόχο τη διάδοση της Ουνίας.

Στα Βαλκάνια, «επέστρεψε» την εποχή των Ναπολεόντειων πολέμων, με την ενίσχυση και ενθάρρυνση (χορηγία).της γαλλικής πολιτικής, και απέβλεπε στην απόσπαση των Σέρβων από την επιρροή της Ρωσίας. Oι Γάλλοι του Ναπολέοντα τ ονόμασαν Ιλλυρία τις περιοχές που απέσπασαν από την Αυστρία το 1809.

Η «Iλλυρική κίνηση», ο «ιλλυρισμός», μετά τον Ναπολέοντα και το συνέδριο της Βιέννης, περιήλθε στον Μέτερνιχ και το Βατικανό. Οι Αυστριακοί δημιούργησαν το «βασίλειο της Ιλλυρίας» το 1813.

Στην πρώτη φάση, (1813- 1839), που προηγήθηκε του «Πανσλαβισμού»,η ιδέα της «ενότητας των νότιων - σλαβικών λαών (Τσέχων ,Σλοβάκων, Σλοβένων, Κροατών, Σέρβων, Ουκρανών, και Βουλγάρων) επεδίωκε την ενότητα ,υπό τους Αψβούργους και την Αγία Έδρα. Σε αυτή τη φάση πρωταγωνιστούσε ο καθολικός επίσκοπος του Ζάγκρεμπ
Το 1832 τυπώθηκε, το πολιτικό, οικονομικό, και πολιτιστικό, πρόγραμμα του κόμη Janko Drašković .Ένας από τους πρωταγωνιστές της κινήσης , ήταν ο Γερμανο-σλοβάκος Ljudevit Gaj (1809-1872), που το 1834 έλαβε την άδεια των Αυτοκρατορικών αρχών για την έκδοση εφημερίδας στα Κροατικά. Η «Novine Horvatske» κυκλοφόρησε στις 6 Ιανουαρίου 1835.(το 1819 ειχε απορριφθει ανάλογο αίτημα του Đuro Matija Šporer). Το 1836 κυκλοφόρησε η «Ilirske narodne novine» και η «Danica ilirska», δεδομένου ότι το
« κίνημα» υιοθέτησε την άποψη του Πριμπόγιεβιτς, ότι οι Ιλλυριοί ήσαν Σλάβοι και οι ιστορικοί πρόγονοί των νοτίων Σλάβων.
Στο κίνημα μετείχε και ένας έλληνας ο Δημήτρης Δημητρίου (Dimitrija Demetar).
Όλα αυτά έληξαν το 1848, με την επανάσταση, και τις διώξεις που ακολούθησαν.
Ο Ιλλυρισμός έγινε βασικά η «Μεγάλη Κροατική ιδέα» , και την «αγκάλιασαν» οι Κροάτες διανοούμενοι της εθνικοαπελευθερωτικής κίνησης, που ήθελαν να αποσχιστούν από την κυριαρχία των Αψβούργων. με απώτερο σκοπό την ένωση των Νοτιοσλάβων Οι Αυστρο-ουγγρικές αρχές καταδίωξαν την κίνηση, διότι η "Νοτιοσλαβία", ήταν ο ζωτικός χώρος της Βιέννης, για την "έξοδο" προς τη θάλασσα.

Μέγας υποστηρικτής της «ιλλυρικής κίνησης» σε αυτή τη φάση ήταν και ο καθολικός επίσκοπος του Ζάγκρεμπ, Γιόσιπ Στροσμάγερ (1815-1905). (Ο Στροσμάγερ χρηματοδότησε και την έκδοση των «Μακεδονικών δημοτικών τραγουδιών» του Κωνσταντίνου Μηλαδένη, (Miladenov). Μια ακόμη διασύνδεση του Βατικανού με το «Μακεδονικό»).

Η Ακαδημία του Ζάγκρεμπ ,πέτυχε με την αξιοποίηση του Βούκ Κάρατζιτς,(1813- Βιέννη- Jernej Kopitar), τον οποίο είχε αποπέμψει από τη «Μεγάλη Σχολή» (Velika škola) του Βελιγραδίου, ο Δοσίθεος Ομπράντοβις, να επιβληθεί με την συμφωνία της Βιέννης (1850) ,η «Σέρβο-κροατική» γλώσσα.

Ο τρόπος με τον οποίο λύθηκε το γλωσσικό πρόβλημα στη Σερβία ,είναι διαφωτιστικός. Ύστερα από μακρούς και σφοδρούς αγώνες υπερίσχυσε η επιλογή του Βουκ Κάρατζιτς ,(στηριγμένη κατά μεγάλο μέρος στο ιδίωμα του χωριού του).
Ηττήθηκε η «λόγια λύση» του Ομπράντοβιτς, η "σερβοσλαβική" γλώσσα, γόνος της εκκλησιαστικής παλαιοσλαβικής, που είχε μεγάλες επιδράσεις από την ελληνική γλώσσα. Η λύση Ζάγκερμπ-Βατικανού-Κάρατζιτς, συνεπαγόταν μαζικούς δανεισμούς από δυτικές γλώσσες, για να αντιμετωπιστεί η πενία, σε αφηρημένες τουλάχιστον έννοιες, της δημώδους «τσομπανο-κροατοσερβικής», και ταυτόχρονη «διαγραφή» των «ελληνικών επιρροών» και γραμμάτων της παλαιάς σλαβικής όπως του «Θ» και του «Ω».
Ο Ηλία Γκαράσανιν (Ilija Garašanin) ήταν ο πρώτος Σέρβος πολιτικός που υιοθέτησε την «γιουγκοσλαβική ιδέα» διότι πίστευε ότι μόνο «μια μεγάλη Γιουγκοσλαβία θα μπορούσε να διατηρήσει την ανεξαρτησία της, από την Ρωσία και την Αυστρία.
Με αυτό τον τρόπο η «κροατική μεγάλη ιδέα» έγινε και «σερβική μεγάλη ιδέα» που υλοποιήθηκε το 1918 με την απελευθέρωση από το νικηφόρο σερβικό στρατό της Κροατίας και της Σλοβενίας. Τότε ιδρύθηκε το βασίλειο των Σέρβων, Κροατών, και Σλοβένων, που μετονομάστηκε στις 3 Οκτωβρίου 1929 σε βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας.
Στην πράξη ,οι νικητές Σέρβοι κατέστησαν όμηροι των Κροατών. Η γιουγκοσλαβική ιδέα δεν λειτούργησε ως την γερμανική εισβολή.

Τα γεγονότα: Η δικτατορία του βασιλιά Aλέξανδρου της 6ης Iανουαρίου 1929, το σύνταγμα του 1931 και το νέο περιεχόμενο του γιουγκοσλαβισμού, η νέα φιλία με την Ελλάδα, η δράση των Ustasi του Pavelic, και η δολοφονία από τους Κροάτες το 1934, του βασιλιά Αλεξάνδρου, που απέδειξε το πόσο σαθρά ήταν τα θεμέλια της «γιουγκοσλαβικής ιδέας» .
Tο επόμενο βήμα , η εξασθένιση του βαλκανικού συμφώνου του 1934, και η στροφή της Γιουγκοσλαβίας προς τη Bουλγαρία, η οικονομική διείσδυση της Γερμανίας, , η προσχώρηση της Γιουγκοσλαβίας στον Άξονα (25 Mαρτίου 1941), το πραξικόπημα της 27ης Mαρτίου 1941 και η γερμανική επίθεση.O διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας (1941- 1944), το κράτος των Ουστασι στην Kροατία και Bοσνία- Eρζεγοβίνη, και οι σφαγές των Σέρβων.

Ακολούθησε η κομμουνιστική «γιουγκοσλαβική ιδέα», που στηριζόταν στην καταπίεση της σερβικής εθνικής ιδέας. Η Σερβία διαμελίσθηκε καθώς η Βοϊβοντίνα και του Κοσσυφοπεδίου έγιναν αυτόνομες περιοχές, ενώ σερβικό κομμουνιστικό κόμμα δημιουργήθηκε το 1964. Ο Ράνκοβιτς, ο πιο υψηλόβαθμος Σέρβος στην κομμουνιστική ηγεσία κατέληξε στην γιουγκοσλαβική Γυάρο (Goli Otok) όταν διέταξε την αστυνομία να χτυπήσει τους Αλβανούς αυτονομιστές στο Κοσσυφοπέδιο.

Η ανάμιξη της Γιουγκοσλαβίας στον ελληνικό εμφύλιο, επιβάρυνε αφάνταστα τις διμερείς σχέσεις αλλά η ρήξη του Τίτο με τον Στάλιν (1948), και η αμερικανική «ενθάρρυνση » οδήγησαν στην αποκατάσταση των ελληνογιουγκοσλαβικών σχέσεων (1950), και στις ελληνο-τουρκο-γιουγκοσλαβικές συμφωνίες (1953, 1954).


Το κομματικό πραξικόπημα του Μιλόσεβιτς έφερε στην εξουσία μια ομάδα στελεχών του σερβικού κομμουνιστικού κόμματος που δεν πίστευαν στη γιουγκοσλαβική ιδέα.

Ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του Μιλόσεβιτς, χρησιμοποίησε το Κοσσυφοπέδιο, και την «σερβική εθνική αναγέννηση», για να αποκτήσει λαϊκό έρεισμα. Σε αυτή τη φάση ο Μιλόσεβιτς θυμήθηκε την παλαιά «ελληνο-σερβική φιλία» στην οποία έδωσαν πραγματικό νόημα οι δύο λαοί.
Σε αυτό το πλαίσιο στήθηκε το άγαλμα του Ρήγα Φεραίου στο Βελιγράδι, και τοποθετήθηκαν και αναμνηστικές πινακίδες στο τόπο του μαρτυρίου του στον Πύργο του Βελιγραδίου στα 200 χρόνια από το θάνατο του.

Τα πραγματικά αισθήματα του καθεστώτος Μιλόσεβιτς φάνηκαν μετά τον επεισοδιακό αγώνα μπάσκετ Ελλάδος- Γιουγκοσλαβίας, και την οργανωμένη από το καθεστώς επίθεση στην ελληνική πρεσβεία.(1995).

Ο εμφύλιος πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας είχε τη ρίζα του στις εδαφικές διευθετήσεις του Τίτο που καταδίκασαν τους σερβικούς αγροτικούς πληθυσμούς στην Κράινα και την Σλαβονία να είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας στον τόπο τους. Για τον εμφυλίου στη Βοσνία Ναό πάντως λέμε την -Ερζεγοβίνη ευθύνεται η διεθνής κοινότητα και ρυθμίσεις του σχεδίου Βάνς-Οούενς.

Σπύρος Χατζάρας